زانو ضربدری به یک تغییر شکل زانو اطلاق می شود، که فاصله بین قوزک داخلی بیش از یک و نیم سانتی متر باشد. یعنی زمانی که، می ایستید زانوها با هم تماس دارند ولی مچ پاها از هم فاصله دارند. این عارضه در کودکان خردسال شایع است، که ممکن است درست شود یا تا بزرگسالی همراه او باشد. روش های درمان زیادی بسته به شدت زانو ضربدری وجود دارد. امروز می خواهیم در مورد علت زانوی ضربدری و روش های درمانی آن با شما صحبت کنیم.
زانوی ضربدری چیست؟
فردی که زانوهای ضربدری (genu valgum) دارد، زمانی که می‌ایستد، زانوها در کنار هم قرار می گیرد ولی فاصله زیادی بین مچ پا هست. بسیاری از کودکان خردسال دارای زانوهای ضربدری هستند، که بیشتر در سن ۴ سالگی آشکار می شود. معمولا فقط یک بخش طبیعی از رشد آنها است و پاهای آنها به طور معمول تا سن ۶ یا ۷ سالگی صاف می شود. اما گاهی اوقات این عارضه تا بزرگسالی ادامه می یابد.
با این حال، زانوی ضربدری می تواند گاهی اوقات نشانه یک بیماری زمینه ای باشد، که نیاز به درمان دارد، به خصوص اگر این بیماری در کودکان بزرگتر یا بزرگسالان ایجاد شود یا با افزایش سن بهبود نیابد.
علت زانوی ضربدری چیست؟
زانوهای ضربدری در کودکان زیر ۶ یا ۷ سال نسبتاً رایج است و فقط بخشی طبیعی از رشد و تکامل است و پاها معمولاً با رشد کودک به تدریج صاف می شوند، اگرچه زانوهای ضربدری می توانند تا بزرگسالی ادامه داشته باشند.
زانوهای ضربدری که دیرتر در دوران کودکی ایجاد می‌شوند یا با افزایش سن بهبود نمی‌یابند، گاهی اوقات می‌توانند با یک مشکل مرتبط باشند، مانند:
- نشستن و راه رفتن نادرست کودک
- راشیتیسم، مشکلات رشد استخوان ناشی از کمبود ویتامین D و کلسیم
- فشار بیش از حد بر روی زانوها، به عنوان مثال، در نتیجه چاقی یا شل شدن رباط های
- آسیب یا عفونتی که زانو یا استخوان ساق پا را تحت تاثیر قرار می دهد.
- شرایط ژنتیکی که بر رشد استخوان ها یا مفاصل تأثیر می گذارد.
- دیسپلازی اسکلتی
- صافی کف پا
بزرگسالان گاهی اوقات ممکن است به زانوهای ضربدری مبتلا شوند. این موارد اغلب با مشکلات مفصلی مانند آرتروز زانو یا آرتریت روماتوئید همراه است.
بعضی از بچه ها به صورت قورباغه ای یا W می نشینند . اگر این نشستن زیاد تکرار شود می تواند زانو را به سمت ضربدری شدن سوق دهد . برخی از کودکانی که قنداق می کنند، ممکن است در آینده این زمینه ساز زانوضربدری شود .
زمانی که کندیل داخلی ران رشد بیش از حد (رشد غیر طبیعی) نسبت به کندیل خارجی داشته باشد که باعث ضربدری شدن زانو ها می شود که این مشکل استخوانی هست و در صورتی که بخواهید آن را اصلاح نمایید نیاز به عمل جراحی خواهد داشت .
پارگی رباط جانبی داخلی زانو است، زمانی که این رباط پاره می شود ثبات قسمت داخلی کاهش پیدا می کند و ساق به سمت بیرون تمایل پیدا می کند و آزادی حرکتی بیشتری پیدا کرده و موجب ضربدری شدن زانو می شود . حتی اگر عضلاتی که در قسمت داخلی زانو هستند، عضلات همسترینگ دچار ضعف شوند بازهم این امکان برای زانو فراهم می شود تا به سمت ضربدری شدن زانو پیش رود و یا برعکس اگر عضله همسترینگ خارجی دچار کوتاهی شود این می تواند از علل ابتلا به زانو ضربدری باشد .
یکی دیگر از علل زانو ضربدری که جزء علل شایع هست مربوط به صافی کف پا است . زمانی که صافی کف پا درمان نشود باعث می شود تا زانو به سمت ضربدری شدن حرکت کند . به دلیل اینکه صافی کف پا درمان نشده است و همچنان ادامه دارد می تواند به مرور زمان با افزایش سن، افزایش وزن و میزان ضربدری شدن زانو هم بیشتر شود .
بد جوش خوردن شکستگی های استخوان ران و منجر به زانو ضربدری می شوند . کودکان فلج مغزی که سفتی در عضلات نزدیک کننده ران وجود دارد این ها موقع راه رفتن می توان مشاهده نمود که زانو های آن ها به حالت ضربدری قرار می دهند.
چه زمانی باید به پزشک متخصص ارتوپد مراجعه کنیم؟
زانو ضربدری در کودکان معمولاً با بزرگتر شدن آن ها باید بهبود یابد. با این حال، اگر به دلیل نشستن ناصحیح کودک می باشد باید نحوه نشستن کودک اصلاح شود.
در شرایط زیر باید به پزشک مراجعه کرد، مانند:
- فاصله بین مچ پاها از ۸ سانتی متر بیشتر است، در حالی که زانوها در کنار هم قرار می گیرند.
- تفاوت زیادی بین زاویه پا در قسمت پایین هنگام ایستادن در مقایسه با بالای پاها وجود دارد.
- به نظر می رسد مشکل بدتر می شود.
- ایجاد زانوی ضربدری در کودک زیر سن ۲ سال یا بالای ۷ تا ۱۰ سال
- فقط یک پا تحت تأثیر قرار می گیرد.
- علائم دیگری مانند درد زانو یا مشکل در راه رفتن وجود دارد.
- در بزرگسالی زانوهای ضربدری ایجاد می شود.
پزشک متخصص ارتوپد در مورد هرگونه درد یا مشکلات در حین راه رفتن از شما سؤال می کند و ممکن است به شما تصویربرداری اشعه ایکس از پاها و آزمایش خون را توصیه کند، تا مشکلات اساسی را بررسی کنند.
شدت زانو ضربدری چگونه مشخص می شود ؟
میزان ضربدری بودن زانوها با توجه به فاصله دو قوزک داخلی سنجیده می شود . این فاصله هر چقدر بیشتر باشد می تواند شدت زانو ضربدری را برای ما نشان دهد . هر چه این فاصله کمتر باشد می توانیم امید داشته باشیم این زانو ضربدری درمان شود.
درمان زانو ضربدری
ابتدا باید علت زانو ضربدری مشخص و اصلاح گردد. درمان باید به موقع انجام گیرد در صورت هر گونه تاخیر در اصلاح زانو ضربدری سبب می شود تا درمان با جراحی اصلاح شود.
درمان زانو ضربدری بدون جراحی
بهترین درمان این است که علت ایجاد زانوی ضربدری را پیدا و برطرف کنیم.
مصرف مکمل و ویتامین
در صورتی که علت بروز این عارضه ناشی از کمبود ویتامین باشد، جهت درمان می توان با تجویز پزشک ویتامین مصرف نماید. داروها و ویتامین های که می تواند به افزایش تراکم استخوان و درمان زانو ضربدری تاثیر بسزایی داشته باشد.
تمرینات اصلاحی برای زانو ضربدری
در صورت ابتلا به زانو ضربدری خفیف می توان با انجام چند فعالیت ورزشی ساده روزانه به اصلاح این عارضه پرداخت . جهت انجام این تمرینات ورزشی بهتر است به متخصص ارتوپدی مراجعه نمایید تا پس از بررسی ها لازم با توجه به شرایط در صورت نیاز به شما تمرینات ورزشی جهت اصلاح زانو ضربدری داده می شود .
اما تحقیقات کافی برای نشان دادن اینکه ورزش وضعیت را در کودکان اصلاح می‌کند، وجود ندارد.
کاهش وزن
اگر فردی دارای وزن بیش از حد بدن باشد، می تواند به ایجاد زانوی ضربدری کمک کند. وزن اضافی فشار زیادی بر روی پاها و زانوها وارد می‌کند که می‌تواند باعث بدترشدن زانوی ضربدری یا حتی ایجاد آن شود.
پزشک احتمالاً توصیه می کند که فردی که اضافه وزن دارد با ترکیبی از رژیم غذایی و ورزش وزن کم کند.
بریس زانو ضربدری
به منظور درمان زانو ضربدری می توان از کفش های مخصوص استفاده نمود. این نوع کفش ها به درمان انحرافات زانو کمک می نماید. بریس یا آتل را برای برخی از کودکان توصیه می شود. بریس ها برای کمک به رشد استخوان ها در موقعیت صحیح طراحی شده اند.
جراحی اصلاح زانو ضربدری
زمانی که زانو ضربدری به موقع درمان نشود و تا بزرگسالی همراه فرد باشد در زمان برای اصلاح این مشکل از جراحی جهت درمان استفاده می شود. جراحی معمولاً برای زانوهای ضربدری شدید و مواردی که ورزش، کشش و کاهش وزن درد را تسکین نمی‌دهد، توصیه می شود.
زانو گاهی حالت انحراف پیدا کرده و گاهی حالت ضربدری به خود می گیرد. جراحی اصلاح زانو ضربدری به دو صورت هدایت رشد زانو و عمل استئوتومی صورت می گیرد. عمل استئوتومی بهترین روش درمان جراحی اصلاح زانو ضربدری است.
هدایت رشد زانو جایی که صفحات فلزی کوچک در داخل زانو قرار می‌گیرند که به اصلاح رشد آنها در یک دوره حدود ۱۲ ماهه کمک می‌کند. پس از اتمام درمان، صفحات برداشته می شوند. این درمان برای کودکان استفاده می شود.
استئوتومی: یک برش از ساختار گووه‌ای شکل استخوان‌های پا برداشته می‌شود تا دوباره در موقعیت صحیح قرار گیرند. از صفحات و پیچ ها برای ثابت کردن استخوان ها در موقعیت جدید استفاده می شود.
استئوتومی عمدتاً برای بزرگسالان با زانوهای شدید استفاده می شود.
نتیجه گیری
پیش از آن که بیماری شدت پیدا کند و تنها راه درمان جراحی باشد بهتر است در همان مراحل اولیه به فکر درمان باشید، در صورتی که متوجه انحراف یا ضربدری شدن زانو خود بودید به متخصص ارتوپدی مراجعه کنید.
برای کسب اطلاعات بیشتر به بهترین متخصص ارتوپد در شمال تهران مراجعه نمایید.
