آب آوردن زانو یکی از مشکلات شایعی است که بسیاری از افراد، به خصوص ورزشکاران و کسانی که فعالیت‌های سنگین انجام می‌دهند، با آن مواجه می‌شوند. این وضعیت که به نام‌های دیگری مانند افیوژن زانو شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که مایع اضافی در مفصل زانو جمع می‌شود.
آب آوردن زانو چیست؟
آب آوردن زانو به وضعیتی اشاره دارد که در آن مقدار غیرطبیعی مایع در داخل یا اطراف مفصل زانو جمع می‌شود. این تجمع مایع معمولاً ناشی از التهاب، آسیب یا فشار زیاد به زانو است و می‌تواند باعث تورم، درد و محدودیت در حرکت مفصل شود. در صورت مشاهده علائمی که در ادامه به آن می پردازیم، بررسی معاینه و تشخیص به بهترین متخصص ارتوپدی مراجعه نمایید.
علائم آب آوردن زانو
آب آوردن زانو معمولا با علائمی همراه است که در ادامه برخی از این موارد را بیان می‌کنیم.
- تورم: زانو به طور واضح متورم و بزرگ تر از حد معمول به نظر می‌رسد. این تورم در تمام ناحیه زانو یا فقط در یک قسمت آن دیده می‌شود.
- درد: زانو و نواحی اطراف آن به خصوص در هنگام حرکت دادن زانو دچار درد می‌شود. شدت درد بسته به علت آب آوردن زانو متفاوت است، اما معمولاً با فشار روی زانو یا هنگام خم و راست کردن آن، درد افزایش می‌یابد.
- سفتی زانو: تجمع مایع باعث محدود شدن دامنه حرکتی زانو می‌شود، به طوری که خم یا صاف کردن زانو سخت خواهد شد.
- گرمی و قرمزی: در برخی موارد، پوست اطراف زانو گرم تر از سایر نقاط بدن می‌شود و حتی در برخی موارد قرمز می‌شود که این امر نشانه التهاب یا عفونت در زانو است.
- احساس سنگینی یا پری در زانو: بعضی افراد احساس می‌کنند زانو هایشان سنگین تر از حد معمول شده یا انگار زانو پر از مایع است.
- کاهش دامنه حرکتی: با افزایش تجمع مایع، فرد نمی‌تواند زانوی خود را به طور کامل خم یا صاف کند که این موضوع باعث مشکلات در راه رفتن یا انجام فعالیت های روزمره می‌شود.
بیشتر بخوانید: زانوی پرانتزی
علت آب آوردن زانو
علت های آب آوردن زانو متنوع است و به عوامل مختلفی بستگی دارد. در ادامه با مهمترین دلایل آن آشنا شوید.
آسیب های ورزشی:
مانند پارگی رباط های زانو (رباط صلیبی قدامی یا خلفی)، پارگی مینیسک یا کشیدگی عضلات اطراف زانو باعث تجمع مایع در مفصل می شود.
تصادفات و ضربه ها:
ضربات مستقیم به زانو یا سقوط هایی که به زانو فشار وارد می‌کنند نیز منجر به التهاب و تجمع مایع می‌شوند.
آرتروز (استئوآرتریت):
آرتروز، نوعی فرسایش و تخریب غضروف زانو است که با افزایش سن رخ می‌دهد و یکی از شایع ترین علل آب آوردن زانو است. در این حالت، غضروف بین استخوان ها فرسوده می‌شود و باعث التهاب و تجمع مایع در زانو می‌گردد.
آرتریت روماتوئید:
این بیماری خودایمنی باعث التهاب مزمن در مفاصل می‌شود که منجر به تجمع مایع در زانو و سایر مفاصل می‌شود.
عفونت‌ها (آرتریت عفونی):
در برخی موارد، عفونت های باکتریایی یا ویروسی مفصل زانو را تحت تأثیر قرار داده و منجر به تجمع مایع، درد شدید و تورم می‌شوند. این نوع عفونت نیاز به درمان سریع پزشکی دارد.
نقرس:
نقرس، ناشی از تجمع کریستال های اسید اوریک در مفاصل است که باعث التهاب شدید و تورم زانو می‌شود. این بیماری معمولاً با حملات ناگهانی و دردناک همراه است.
کیست بیکر:
کیست بیکر یا کیست پشت زانو معمولاً به دلیل مشکلات دیگر مانند آرتروز زانو یا پارگی مینیسک ایجاد می‌شود. این کیست باعث جمع شدن مایع در پشت زانو و تورم آن می‌شود.
التهاب بورس ها (بورسیت):
بورس ها کیسه های کوچک پر از مایع هستند که بین استخوان و بافت های نرم قرار دارند. التهاب این کیسه ها باعث تجمع مایع در زانو می‌شود.
اختلالات متابولیک:
برخی اختلالات متابولیک مانند دیابت یا چاقی منجر به افزایش فشار بر زانو و تجمع مایع در آن می‌شوند.
آب آوردن زانو چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص آب آوردن زانو معمولاً با استفاده از ترکیبی از روش های بالینی و تصویربرداری انجام می‌شود. پزشک برای شناسایی علت و میزان تجمع مایع، از مراحل زیر استفاده می‌کند:
پزشک ابتدا زانو را از نظر تورم، حساسیت، گرمی و سایر علائم مانند محدودیت در حرکت بررسی می‌کند. در برخی موارد بهترین متخصص ارتوپد، زانو را به آرامی فشار می‌دهد تا متوجه شود که آیا مایع در داخل مفصل تجمع یافته است یا خیر. همچنین بررسی تاریخچه پزشکی بیمار برای تعیین علت احتمالی، مانند وجود بیماری های مرتبط با زانو (مانند آرتریت یا آسیب های گذشته) نیز انجام می‌شود. برای بررسی ساختار استخوانی زانو و شناسایی آسیب های استخوانی مانند شکستگی یا آرتروز از ایکس ری استفاده می‌شود.
روش های درمان آب آوردن زانو
اگرچه اشعه ایکس نمی‌تواند مایع را مستقیماً نشان دهد، اما علائم غیرمستقیم مانند تنگ شدن فاصله مفصل یا وجود ضایعات استخوانی را مشخص می‌کند. MRI به پزشک کمک می‌کند تا آسیب های داخلی مانند پارگی رباط صلیبی یا مینیسک را تشخیص دهد. برای مشاهده تجمع مایع در مفصل زانو و اطراف آن از سونوگرافی استفاده می‌شود. این روش به سرعت و بدون درد، وجود مایع اضافی را تشخیص می‌دهد.
در برخی موارد، پزشک ممکن است با استفاده از یک سرنگ، مایع اضافی موجود در زانو را تخلیه کند. این روش که به آن آرتروسنتز گفته می‌شود، علاوه بر کاهش فشار و درد، می‌تواند برای تجزیه و تحلیل مایع زانو استفاده شود. تجزیه و تحلیل مایع تخلیه شده به شناسایی علت اصلی تجمع مایع کمک می‌کند. برای مثال، وجود عفونت، کریستال های اسید اوریک (نقرس) یا علائم التهاب شدید در نمونه مایع شناسایی می‌شود.
درمان آب آوردن زانو بسته به علت زمینه‌ای و شدت علائم متفاوت است. در اینجا به روش های متداول درمان این مشکل اشاره خواهیم داشت.
- برای کاهش فشار و تحریک زانو، استراحت کردن و خودداری از فعالیت های سنگین ورزشی یا فیزیکی ضروری است. استفاده از عصا یا بریس‌های زانو به کاهش فشار روی زانو کمک می‌کند.
- قرار دادن یخ روی زانو به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه هر چند ساعت یک بار به کاهش تورم و التهاب کمک می‌کند.
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن به کاهش درد و التهاب کمک می‌کنند. در صورت لزوم، پزشک داروهای قوی تری مانند کورتیکواستروئیدها (مانند تزریق کورتیزون) را تجویز می‌کند.
- در مواردی که مقدار مایع زیاد باشد و علائم بیمار شدید باشند، پزشک با استفاده از سرنگ، مایع اضافی زانو را تخلیه می‌کند. این عمل که به آن آرتروسنتز گفته می‌شود، به کاهش سریع درد و تورم کمک می‌کند. این روش همچنین به پزشک امکان می‌دهد تا مایع تخلیه شده را برای بررسی علائم عفونت یا دیگر مشکلات، تجزیه و تحلیل کند.
- پس از تخلیه مایع یا در موارد التهاب شدید، پزشک تزریق استروئید را به داخل مفصل زانو پیشنهاد می‌دهد. این روش به کاهش التهاب و بهبود سریع کمک می‌کند.
- انجام تمرینات تقویتی و کششی زیر نظر فیزیوتراپیست به بهبود عملکرد زانو و کاهش فشار روی مفصل کمک می‌کند. فیزیوتراپی همچنین در بهبود دامنه حرکت و پیشگیری از آسیب های مجدد موثر است.
- اگر علت آب آوردن زانو، بیماری هایی مانند آرتروز، نقرس یا آرتریت روماتوئید باشد، درمان این بیماری ها ضروری است. در این موارد، پزشک داروهای خاصی برای مدیریت بیماری اصلی تجویز می‌کند.
- در موارد نادری که تجمع مایع ناشی از آسیب های شدید (مانند پارگی رباط‌ها یا مینیسک) یا آرتروز پیشرفته باشد و درمان های غیرجراحی موفقیت آمیز نباشند، ممکن است جراحی زانو لازم باشد. این جراحی ها شامل ترمیم رباط‌ها، مینیسک یا حتی تعویض مفصل زانو می‌باشد.
- اگر علت آب آوردن زانو عفونت باکتریایی باشد، بیمار نیاز به درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها دارد. در برخی موارد، تخلیه مکرر مایع برای پاکسازی عفونت ضروری می‌باشد.
سوالات متداول آب آوردن زانو
چگونه می‌توان از آب آوردن زانو پیشگیری کرد؟
حفظ وزن مناسب، انجام تمرینات منظم برای تقویت عضلات زانو، خودداری از فعالیت های سنگین بدون آمادگی و استفاده از کفش های مناسب به پیشگیری از این مشکل کمک می‌کند.
نتیجه گیری
تشخیص دقیق و درمان به موقع آب آوردن زانو از اهمیت بالایی برخوردار است تا از عوارض بیشتر جلوگیری شود. درمان ها بسته به علت و شدت مشکل شامل استراحت، یخ گذاری، داروهای ضدالتهابی، تخلیه مایع، فیزیوتراپی و در موارد حاد، جراحی است. مراقبت های پیشگیرانه، مانند کاهش وزن و ورزش منظم به کاهش فشار روی زانو و جلوگیری از مشکلات مشابه در آینده کمک می‌کند.
